Najwięcej pytań, szczególnie w końcu okresu rozliczeniowego, wzbudza kwestia podziału nadwyżki bilansowej. Reguluje ją art. 10 ustawy z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. nr 94, poz. 651, z późn.zm.), który stanowi, że nadwyżka bilansowa podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia i jest przeznaczana na: 1) zwiększenie funduszu zasobowego – nie mniej niż 40%; 2) cele, o których mowa w art. 2 ust. 2 i 3 – nie mniej niż 40%; 3) fundusz inwestycyjny. W art. 10 ust. 2 znajdujemy zastrzeżenie, że nadwyżka bilansowa nie może podlegać podziałowi pomiędzy członków spółdzielni socjalnej, w szczególności nie może być przeznaczona na zwiększenie funduszu udziałowego, jak również nie może być przeznaczona na oprocentowanie udziałów.
Ten przepis został uchwalony w celu wzmocnienia pozycji ekonomicznej spółdzielni. Fundusz zasobowy powstaje z wpłat wpisowego. Później, w trakcie funkcjonowania spółdzielni, dokonywane są nań inne wpłaty. Fundusz zasobowy nie podlega bezpośrednio podziałowi między członków. Pokrywane mogą być z niego straty spółdzielni. W prawie spółdzielczym nie istnieje podobny przepis dotyczący sztywnego podziału nadwyżki budżetowej, tam podziału dokonuje Walne Zgromadzenie.
W przypadku gdy spółdzielnia posiada nadwyżkę bilansową, przeznacza ją zgodnie z art. 10 ustawy z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. nr 94, poz. 651, z późn.zm.) na poszczególne cele/fundusze, wskazane w tymże przepisie. Należy pamiętać, że nadwyżka budżetowa dotyczy poprzedniego roku rozrachunkowego. W przypadku gdy bilansowo mamy nadwyżkę, ale brakuje pieniędzy na wynagrodzenia (ponieważ np. prowadzimy działalność sezonową) i w związku z tym, że ustawa o spółdzielniach socjalnych nie stanowi szczegółowych przepisów dotyczących gospodarki spółdzielni, należy na podstawie art. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych powołać się na przepisy ustawy z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1443, z późn. zm., dalej jako „ustawa Prawo spółdzielcze”). I tak, pojawiająca się w następnym roku strata może zostać pokryta z funduszu zasobowego na podstawie art. 90 ustawy Prawo spółdzielcze, po przesunięciu pieniędzy z funduszu zasobowego na prowadzenie działalności bieżącej. Art. 90. § 1 stanowi, że straty bilansowe spółdzielni pokrywa się z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej fundusz zasobowy – z funduszu udziałowego i innych funduszów własnych spółdzielni według kolejności ustalonej przez statut. Straty pierwszego roku obrachunkowego po założeniu spółdzielni mogą być pokryte w roku następnym. Przepis art. 90. § 2 stanowi z kolei, że gdyby fundusze własne nie wystarczyły na pokrycie strat, walne zgromadzenie może podjąć uchwałę zobowiązującą członków do wcześniejszego wpłacenia udziałów, niż to przewiduje statut.
Przepis art. 10 ust 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych dotyczący niemożności skorzystania przez członka z nadwyżki budżetowej różnicuje status członka spółdzielni socjalnej w porównaniu z członkiem spółdzielni pracy. I tak, nadwyżka bilansowa nie może podlegać podziałowi pomiędzy członków spółdzielni socjalnej, jak to się dzieje w przypadku spółdzielni utworzonej na podstawie przepisów ustawy Prawo spółdzielcze. Nie może być również przeznaczona na zwiększenie funduszu udziałowego oraz na oprocentowanie udziałów. Pozbawienie możliwości skorzystania przez członka bezpośrednio z nadwyżki może prowadzić do rozluźnienia więzi właścicielskich ze spółdzielnią socjalną, co jest sprzeczne z ideą spółdzielczości. W takim bowiem przypadku członek spółdzielni socjalnej nie może czuć się jej właścicielem w sensie ekonomicznym, co jest istotne dla aktywizacji zawodowej i reintegracji społecznej. Jedynym przypadkiem, kiedy możliwe jest uzyskanie środków przez członka spółdzielni socjalnej jest likwidacja spółdzielni socjalnej z zastrzeżeniem, że tylko 20% środków pozostających po spłaceniu zobowiązań i wydzieleniu kwot przeznaczonych na udziały można podzielić między członków (art. 19 ustawy o spółdzielniach socjalnych). Pozostała część przekazywana jest na Fundusz Pracy. Z punktu widzenia celu ustawy jest to rozwiązanie o tyle uzasadnione, że spółdzielnia socjalna i jej członkowie mogą korzystać de facto z przywileju zatrudnienia wspieranego i możliwości wsparcia finansowego.
