O źródłach finansowania spółdzielni socjalnych można przeczytać wiele. W tym artykule znajdziesz aktualne informacje przygotowane pod kątem spółdzielni socjalnych prowadzących działalność w obszarze turystyki. Jakie źródła finansowania warto rozważyć w ich przypadku?

Po pierwsze, dotacje dostępne dla wszystkich spółdzielni socjalnych

Ten katalog jest Ci zapewne dobrze znany. Przypomnę, że chodzi o:

• Fundusz Pracy – dotacje udzielane przez urzędy pracy założycielom spółdzielni socjalnej lub osobom, które przystępują do spółdzielni (często występuje problem z dostępnością środków oraz ich zabezpieczeniem, zwłaszcza jeśli urząd postawi wymóg dwóch poręczycieli o określonych dochodach). Maksymalna kwota dotacji w pierwszym przypadku to czterokrotność przeciętnego wynagrodzenia (na 1 września 2015 r. to 15 419,52 zł), w drugim przypadku to trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia (11 564,64 zł). Z przyznania dotacji wynika obowiązek rocznego członkostwa w spółdzielni;
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – problemy podobne, jak w przypadku dotacji z Funduszu Pracy, maksymalna wysokość środków to piętnastokrotność przeciętnego wynagrodzenia (na 1 września 2015 – 57 823,2 zł). Z przyznania dotacji wynika obowiązek członkostwa przez dwa lata;
• dotacje unijne.

Skupimy się teraz przez chwilę na funduszach europejskich. Dotacje ze środków unijnych wypłacane będą przez tzw. Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej, czyli podmioty, które przeszły proces akredytacji i uzyskały ów status w drodze decyzji Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Możliwa, zwłaszcza po wprowadzeniu odpowiednich zmian w ustawie o promocji zatrudnienia, jest również ścieżka, na której OWES-y przygotowują grupę potencjalnych założycieli, a dotacja udzielana jest ze środków Funduszu Pracy.

Oprócz przejścia procesu akredytacji i uzyskania statusu OWES warunkiem udzielania dotacji przez takie podmioty jest zdobycie środków na wsparcie ekonomii społecznej w ramach regionalnych programów operacyjnych. Pełną listę planowanych terminów konkursów w poszczególnych województwach znajdziesz tutaj: https://spoldzielniasocjalnawpraktyce.pl/6-pytan-o-dotacje-dla-spoldzielni-socjalnych-ze-srodkow-unijnych/.

W większości przypadków wspomniane pieniądze będą dostępne dla aktualnych i przyszłych spółdzielców w I kwartale 2016 r. (najpierw wybrany będzie OWES, a dopiero następnie wystartują projekty, w ramach których będą dostępne środki dla spółdzielni).

Po drugie, preferencyjne pożyczki

Być może znasz Fundusz ES – pilotażowy program, w którym udzielane były preferencyjne pożyczki dla przedsiębiorstw społecznych, w tym spółdzielni socjalnych. Projekt ten skończył się we wrześniu 2015 r., ale można się spodziewać jego kontynuacji (środki na ten cel są zaplanowane w Programie Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwój).

Zaletami preferencyjnych pożyczek są możliwość rozwoju (np. poprzez inwestycje w sprzęt) bez poszerzania składu osobowego spółdzielni oraz niskie koszty oprocentowania (często poniżej 1%).

Po trzecie, dotacje na działania w zakresie pożytku publicznego dotyczące turystyki

Musimy pamiętać, że spółdzielnia socjalna może występować w otwartych konkursach ofert i ubiegać się o ośrodki na działania w zakresie pożytku publicznego z budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Jedną ze sfer działań w ramach pożytku publicznego jest turystyka i krajoznawstwo.

W praktyce najczęściej wygląda to tak, że gmina ogłasza konkurs, w którym mogą startować m.in. spółdzielnie socjalne (istnieje również możliwość wystąpienia z inicjatywą realizacji konkretnego przedsięwzięcia). Zwykle można w ten sposób pozyskać od kilku do kilkunastu tysięcy złotych na działania na rzecz otoczenia spółdzielni.

W przykładowym konkursie z tego obszaru można było dostać środki m.in. na:

• tworzenie i utrzymanie szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych, kulturowych itp.) na terenie gminy,
• szkolenie i doskonalenie kadry działającej na rzecz rozwoju turystyki,
• upowszechnianie i organizację imprez turystycznych, krajoznawczych i rekreacyjnych, promujących walory turystyczne gminy,
• rozwój produktów turystycznych mających wpływ na podniesienie i wzbogacenie atrakcyjności turystycznej miasta.

Poza tym na działania w zakresie pożytku publicznego mamy też do dyspozycji inne źródła finansowania. Do najbardziej popularnych należą:

• Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO) – do działań w zakresie turystyki bezpośrednio odnosi się Priorytet 2. Aktywne społeczeństwo, w tym zwłaszcza Kierunek 5. Wspieranie aktywnych form integracji społecznej (działania nakierowane m.in. na rozwój dzieci i młodzieży, w tym wypoczynek dzieci i młodzieży, rozwój poprzez aktywność fizyczną i sport, turystykę społeczną i kulturową oraz krajoznawstwo);
• Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014–2020 (ASOS) – do działań w zakresie turystyki odnosi się bezpośrednio:
• Priorytet I. Edukacja osób starszych, w tym zwłaszcza Kierunek 1. Zajęcia edukacyjne z zakresu różnych dziedzin (m.in. zdrowie, w tym profilaktyka zdrowotna, sport, turystyka, edukacja),
• Priorytet II. Aktywność społeczna promująca integrację wewnątrz – i międzypokoleniową, w tym zwłaszcza Kierunek 2. Aktywność fizyczna osób starszych, aktywność turystyczno-rekreacyjna osób starszych,
• Priorytet IV. Usługi społeczne dla osób starszych (usługi zewnętrzne), w tym zwłaszcza Kierunek 4. Rozszerzanie dostępności do usług społecznych (m.in. sportowych i turystycznych).

Warto pamiętać, że ogłoszenie naboru w Priorytecie 2 FIO jest planowane na grudzień 2015 r.

Przypominam też, że tego rodzaju dotacje nie mogą być przeznaczone na rozwój działalności gospodarczej spółdzielni.

Po czwarte, dotacje na działania w zakresie turystyki, dostępne dla wszystkich przedsiębiorców w ramach regionalnych programów operacyjnych

Duża część działań związanych z turystyką realizowana będzie w programach regionalnych, w ramach których planowane jest m.in. wsparcie konkurencyjności MŚP, wzmocnienie wizerunku regionów, wsparcie tworzenia i promocji nowych produktów turystycznych, wykorzystanie walorów krajobrazowych, remont i modernizacja obiektów kultury na cele turystyki, rozwój i utrzymanie szlaków turystycznych, agroturystyka, adaptacja obiektów kultury oraz obiektów poprzemysłowych na cele turystyki.

Zasady i terminy naborów należy sprawdzić w regionalnym programie operacyjnym właściwym dla danego województwa.

Po piąte, specjalne dotacje dla obszarów wiejskich

Spółdzielnia socjalna prowadząca działalność na obszarach wiejskich powinna poszukać możliwości współpracy z tzw. Lokalną Grupą Działania. W najbliższych miesiącach będą budowane Lokalne Strategie Rozwoju. Na działania przewidziane w strategiach będą przeznaczone środki z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Wśród priorytetów tego programu znajdują się m.in. zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

Chociaż w tej chwili nie ma jeszcze ostatecznych ustaleń, co dokładnie będzie można sfinansować w ramach PROW, prawdopodobnie jednak dostępne będą:

• dotacje na miejsca pracy na obszarach wiejskich, przypuszczalnie również dla mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, w tym spółdzielni socjalnych (w poprzedniej perspektywie środków unijnych wymagany był wkład własny w wysokości 50% kosztów netto przedsięwzięcia, a maksymalna kwota wsparcia na jedno miejsce pracy wynosiła 100 tys. zł, przy czym ze wsparcia wykluczone były m.in. osoby/podmioty, które skorzystały ze środków na rozwój przedsiębiorczości w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w ciągu ostatnich 2 lat);
• dotacje na tzw. mikroprojekty. Możliwy przedmiot dofinansowania będzie zależeć od założeń Lokalnej Strategii Rozwoju (warto więc w ramach konsultacji włączyć się w jej tworzenie) oraz rozporządzenia, które doprecyzuje zakres przedsięwzięć; prawdopodobnie możliwe będzie uzyskanie środków również na działania w sferze turystyki. Mikroprojekty zastąpią tzw. małe projekty z perspektywy 2007–2013, istotną zmianą będzie to, że ich udzielaniem i rozliczaniem zajmą się Lokalne Grupy Działania.

Po szóste, crowdfunding

Crowdfunding, czyli finansowanie społecznościowe, to ciekawy sposób na zbieranie środków za pośrednictwem Internetu, od wielu osób i na określony cel. Kluczowe jest tu zainteresowanie swoim pomysłem szerokiego grona. W zamian za wsparcie fundujący otrzymują świadczenia zwrotne (np. koszulki z logotypem przedsięwzięcia, dostęp do zamkniętej grupy na Facebooku, przy czym z reguły świadczenia zwrotne zdefiniowane są zależnie od wpłaconej kwoty) wynikające z danego projektu.

W praktyce wygląda to tak, że rejestrujesz się na jednej z platform crowdfundingowych, opisujesz swój pomysł, cele i świadczenia zwrotne, a następnie promujesz swój projekt i zachęcasz do wspierania. Pamiętaj:

• im szybciej zaczniesz budzić zainteresowanie, tym lepiej,
• im większą społeczność zgromadzisz, tym lepiej.

Dlatego kampania crowdfundingowa musi być skrupulatnie zaplanowana. Nie ulega wątpliwości, że pozyskiwanie środków w ten sposób wymaga wysiłku, pomysłowości i umiejętności budowania społeczności wokół własnego przedsięwzięcia.

Czy to zadziała w przypadku spółdzielni socjalnej? Oczywiście, trudno jednoznacznie odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Ważne, że są już pozytywne doświadczenia w tym zakresie. Kilka tygodni temu Spółdzielnia Socjalna „Dobra Kawiarnia” pozyskała w ten sposób 20 tys. zł na dokończenie remontu swego lokalu (zob. http://polakpotrafi.pl/projekt/dobra-kawiarnia).

Podsumowanie

Szukając optymalnego źródła finansowania, warto wziąć pod uwagę co najmniej:

• nasz cel (np. czy chcemy rozwijać działalność gospodarczą, czy też zrobić coś w ramach pożytku publicznego);
• czy dysponujemy wkładem własnym (wymaga tego PROW – wkład finansowy, FIO oraz ASOS – wkład finansowy lub rzeczowy);
• czy chcemy przyjąć i zatrudnić nową osobę (wymagają tego dotacje typowe dla spółdzielni socjalnej – z Funduszu Pracy, PFRON i środków unijnych).

Pamiętaj też, że pozyskiwanie środków zewnętrznych zawsze wymaga czasu i poświęcenia zasobów spółdzielni. Dlatego też, zanim zaczniesz pisać wnioski, ustal w spółdzielni priorytety i cele strategiczne, a dopiero potem sięgaj po konkretne środki niezbędne do realizacji Twoich zamierzeń.

Waldemar Żbik
spoldzielniasocjalnawpraktyce.pl